Kayseri Şeker'i 15 yılda erittiler!

2010 yılında yapılan operasyon sonucu Vedat Ali Özışık ve yönetim kurulu üyelerinin gözaltına alınıp tutuklanmaları sonrasında Kayseri Pancar Ekicileri Kooperatifi’nin yüzde 51 hissesine sahip olduğu Kayseri Şeker Fabrikası, aradan geçen 15 yılda akla hayale gelmeyecek zarara uğratıldı. On milyarlarla ifade edilen borç ve zarar çiftçiyi isyan ettiriyor.

2010 yılında toplamda 286 milyon lira borcu olan karşılığında ise deposunda bulunan 330 bin ton şekerin karşılığı 481 milyon 800 bin liraya denk parası olan Kayseri Şeker Fabrikası, bugün depolarında şeker olmadığı gibi 17,5 milyar liralık devasa bir borç sarmalanın çemberinde dolaşıyor. Özışık ve ekibi 286 milyon liralık borç nedeniyle “Fabrikayı zarar uğratma gerekçesiyle” gözaltına alınıp tutuklanırken, Hüseyin Akay’ın 15 yıllık görev sürecinde fabrikayı 20 milyara yakın borca sokmasına kamu vicdanı, “O tarihteki zarar mı büyük yoksa şimdiki mi? 2010 yılında müdahale edilen fabrikaya şimdi kim ya da kimler neden sessiz kalıyor?” şeklinde cevap arıyor.

Kamu yararı ve on binlerce pancar çiftçisinin menfaatini gözeterek, Kayseri Şeker Fabrikası’nın 25 yıllık tarihsel süreç ve artı/eksilerini derledik. Vedat Ali Özışık’ın 10, Hüseyin Akay’ın ise 15 yıllık işletme karnesini tüm detaylarıyla kamuoyunun takdirine sunuyoruz. Aşağıda detayların bulacağını bilgi ve rakamlar, ülke ve şehrimizin ekonomi lokomotiflerinden olan Kayseri Şeker Fabrikası’nın, 15 yıldaki içler acısı durumunu tüm çıplaklığıyla gözler önüne seriyor.

Vedat Ali Özışık’ın göreve geldiği 2000 yılından görevden alındığı 30 Kasım 2010 yılına kadar fabrikanın genel durumu şöyleydi:

ÖZIŞIK DÖNEMİNDE 10 YILDA YAPILANLAR

Kayseri Şeker Fabrikası günlük pancar işleme kapasitesini 3 bin tondan 15 bin tona yükseltti. (Akay döneminde kapasite artırımı yapılmadı)

Boğazlıyan Şeker ve Mamulleri Entegre Tesis yapıldı. 150 milyon avroya yapılan tesisin bugünkü karşılığı yaklaşık olarak 7 milyar 200 milyon lira. Tesisin yapımı için 50 milyon avro fabrikanın öz kaynakları kullanılırken, 50 milyon avro Fransız Bankası olan Natexis’ten, 50 milyon avro da Vakıfbank’tan yatırım kredisi kullanılmış ve 7 taksitle alınan her iki kredinin iki taksiti ödenmişti.

Kayseri Şeker hisseleri yüzde 38’den yüzde 50-51’e çıkarıldı. Yüzde 13 hisse diğer ortaklardan satın alındı.  (Kayseri Pancar Ekicileri Kooperatifi’nin Kayseri Şeker Fabrikası hissesi halen yüzde 51)

Kayseri Şeker’in 4 bin dönümlük arazisi Türk Şeker’den satın alındı. 2008 yılında mahkemece tespit edilen değer 550 milyon dolar. Bugünkü kurla yaklaşık 22 milyar 400 milyon lira.

13 bin 500 metrekaresi kuruluştan itibaren kendi payı olan 13 bin 500 metrekare de satın alınmak toplam 27 bin metrekare Pancar Motor arazisi satın alındı. (Akay döneminde bu araziler satıldı)

10 bin büyükbaş hayvan kapasitesi olan Gebe Düve Et ve Süt Üretim Tesisi kuruldu. (15 yıllık Akay döneminde büyükbaş kapasitesi bin rakamını hiç geçmedi. Et ve süt işlemenin yapıldığı entegre tesisleri de yapılmadı)

10 bin metrekare alan üzerine Tam Kontrollü Topraksız Cam Sera yapıldı. (Akay döneminde kapatılan sera AR-GE merkezine dönüştürüldü)

Küp Şeker Üretim Tesisi yapıldı. (Akay döneminde satıldı)

Kristal Şeker Paketleme Tesisi yapıldı. (Akay döneminde satıldı)

Kristal Şeker Balyalama Tesisi yapıldı. (Akay döneminde satıldı)

Küp Şeker Kolileme Tesisi yapıldı. (Akay döneminde satıldı)

Yıllık 60 milyon adet çuval üretim kapasitesine sahip olan ve Starlinger marka 81 adet tezgâhı bulunan Sentetik Ambalaj Üretim Tesisi (Gaziantep’te kurulu olan tesis; Akay döneminde, çıkan bir yangın sonrası kullanılamaz hale gelen Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’nde 6 milyon liraya satın alınan depoya taşındı. Üç vardiyadan tek vardiyaya düşürüldü. Bir anlamda atıl durumda)

400 kişinin istihdam edildiği yıllık da 250 milyon dolar ciroya sahip Bisküvi, Çikolata, Jelibon Üretim Tesisi. (Akay döneminde parça parça satıldı)

50 adetten oluşan TIR Filosu kuruldu. PANPET çatısı altında hizmet ediyor.

Öncelikle Çiftçi Hastanesi olması ve çiftçiye hizmet etmesi amaçlanan Güneş Hastanesi satın alındı. (Akay döneminde lisansıyla birlikte satıldı)

Benzin İstasyonu. (2 adet olan istasyonun birisi halen yapılmadı. Olduğu gibi duruyor)

Pazarlamanın çeşitlendirilmesi amacıyla Küspe Kurutma Tesisi kuruldu. (Duruyor)

PANKÜP, PANÇAY, SERAMİS markalı ürünlerin tescili ve üretimi. (Akay döneminde tescilli markalar atıl bırakıldı. Çay üretiminden vazgeçildi)

Endüstriyel Atık Su Arıtım Tesisi. (Duruyor)

Palas Kantarı’nın yapımı. (Duruyor)

Evsel Atık Su Arıtım Tesisi (Duruyor)

2 Adet Yaş Pancar Posası Paketleme Makinesi (Duruyor)

2 Adet Pancar Temizleme/Yükleme Makinesi (Duruyor)

Küp Ambarının büyütülmesi.

Son sistem Şeker Yükleme Sistemi’nin kurulması.

Ana Nizamiye Kapısı yapımı.

Fabrika içi Şeker yolunun parkeden asfalta dönüştürülmesi.

Ofis, yönetim binası ve misafirhanelerin yapımı, modernize edilmesi.

Tüm modüller arasında entegrasyonun sağlanması ve böylece tam kontrolün sağlanmasına yarayan IFS Uygulama Sistemi Entegrasyonu.

Pet şişe ile birlikte damaca üretimine de geçilmeyi sağlayan PANSU Damacana Tesisi kurulumu.

Kayseri Şeker Fabrikası Kireç Ocağı ve Kulesi’nin sıfırdan, yeniden yapılması. 

İşletmede kullanılacak suyun sertliğinin giderilmesi için Demir Mangan Giderim Tesisi kurulumu.

Üçüncü Kademe Arıtım Modernizasyonu.

Su ayırma seperatörü.

Bant ve Helezonların Modifikasyonu.

Buhar Kazanı borularının yenilenmesi.

Tephir borularının yenilenmesi.

Vakum borularının krom-nikel yapılması.

2 Adet Şeker Kurutma Tromeli’nin kaplanması.

Ham fabrika difüzyon otomasyonunun PCS modernizasyonu.

Kristal Şeker Şurup Hatları’nın krom-nikel yapılması.

Boğazlıyan Meslek Yüksek Okulu’nun yapılması. (Bozok Üniversitesi)

Boğazlıyan ilçesine doğal gaz hattının yapılması. (Boğazlıyan’a doğal gazı Kayseri Şeker Fabrikası verdi)

Diğer sponsorluk anlaşmaları ve sosyal yardımlar.

ÖZIŞIK DÖNEMİNDE 10 YILDA ELDE EDİLEN BAŞARILAR

Kayseri Şeker Fabrikası’nın ISO sıralamasında 37. Sıraya kadar yükselmesi.

50 bin ton olan şeker kotasının 330 bin tona yükseltilmesi.

Minimum işçi sayısı ile maksimum verimin sağlanması. 10 yılda fabrikada çalışan işçi sayısı maksimum bin 850 kişiydi. (Akay döneminde bu rakam neredeyse iki katına çıktı)

İnsan gücü verimliliğinin kalifiye eleman istihdamı ile maksimum düzeyde korunması.

Bilgi işlem ve inovasyonla modüller arasında tam entegrasyon, bilgi güvenliği ve kaçakların önlenmesi.

9 yılda 500 milyon dolarlık yatırım. Güncel rakamlar ile 17 milyar Türk Lirası.

Tüm temettülerin Kayseri Pancar Ekicileri Kooperatifi’ne bağışlanması.

İşletme araçlarının minimum sayıda tutulması.

Kamu İhale Kanunu’na tabi olmamakla beraber tüm satın almaların ilan, kamera ve açık eksiltme ile yapılması.

Liyakate önem verilmesi.

Hüseyin Akay’ın Kayyım olarak atandığı sonrasında yapılan seçimlerle de halen görev yaptığı Kayseri Şeker Fabrikası’nda güncel durum şu şekilde:

AKAY DÖNEMİNDE 15 YILDA YAPILANLAR

Fabrika sahasına halı saha yapılması.

Hobi bahçeleri yapılması.

500 başlık iki adet çiftlik kurulması.

2 megavatlık Güneş Enerji Santrali (GES) kurulması.

Turhal Şeker Fabrikası’nın alınması.

Tüm genel müdürlerin FETÖ soruşturması olması ve Akay’ın da soruşturma kapsamında olması.

AKAY DÖNEMİNDE 15 YILDA SATILANLAR

Önceki dönemden kalan 330 bin ton şekerin satılması. (Vedat Ali Özışık’ın görevden alındığı 30 Kasım 2010 tarihinde fabrikanın toplam borcu 286 milyon liraydı. Fabrikanın devam eden şeker üretim kampanyası sonunda depolarında olan 330 bin ton A Şekeri yani yurt içinde pazarlanabilen şeker vardı. Bu da o günkü şekerin kilogram fiyatına 1,46 liradan 481 milyon 800 bin liraya denk geliyordu. Yani fabrikanın borcu kapatıldığı gibi kasasında 195 milyon 800 bin lira para kalıyordu)

Önceki dönemden kalan C Kotası şekerinin satılması. (Yaklaşık 30 bin ton civarındaki şeker tonu 700 dolardan satıldı. Fabrikanın kasasına 31 milyon 500 bin lira para girdi)

Bisküvi, Çikolata, Jelibon Üretim Tesisi’nin “parça parça ve cüzi rakamlarla” satılması.

Güneş Hastanesi’nin 2011 yılında yaklaşık 6 milyon liraya satılması.

Kristal Şeker Paketleme Tesisi’nin satılması.

Küp Şeker Üretim Tesisi’nin satılması.

Pancar Motor Arazisi’nin satılması.

PANSU Su Şişeleme ve Damacana Tesisi’nin satılması.

PANPET TIR’larının satılması.

AKAY DÖNEMİNDE 15 YILDA YAPILAN HARCAMA VE KAYIPLAR

PANPA’dan 18 milyon lira buharlaştırıldı. (PANPA’da müdür olarak görev yapan bir kişi tarafından bahsi geçen rakam buharlaştırıldı. Konu yargıya intikal etti. Parayı buharlaştırdığı tespit edilen isim işten çıkarıldı. Paranın akıbeti halen belirsizliğini koruyor)

Yaklaşık 500 milyon Türk Lirası ceza ve tazminat ödenmesi. (Fabrikanın bilançolarında kayıtlı)

Yüzlerce milyon liralık diğer olağan dışı gider yapılması. (Bilançolarda mevcut)

Yönetim Kurulu Üyeleri ve Genel Müdür ile Genel Müdür Yardımcılarına milyonlarca lira temettü ödenmesi. (Vedat Ali Özışık döneminde aynı görevde yer alan isimler temettüden doğan alacaklarını Kayseri Pancar Ekicileri Kooperatifi’ne bağışlıyorlardı. Dolayısıyla temettüden doğan gelir çiftçiye kazanım olarak geri dönüyordu)

Yanmış depo satın alınması. (Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteren bir işletmenin yangın sonrası kullanılamaz halen gelen deposu Kayseri Şeker Fabrikası tarafından 6 milyon liraya satın alınarak, Gaziantep’teki sentetik ambalaj fabrikası bu adrese taşındı)

Şirket avukatlarına “sonuçlanmamış davalara rağmen” afaki rakamların ödendiği iddiası.

Şeker satış iskonto ve primlerinde farklı müşterilere farklı uygulamalar. (2010 yılına kadar yapılan tüm şeker satış işlemlerinde aynı tarihte yapılan satışlarda vade ve satış iskonto oranları her müşteri için aynı uygulanırken, Akay döneminde; farklı müşterilere farklı iskonto oranları ve vadeler uygulanmış. Bu konu da şirket kayıtlarında mevcut)

AKAY DÖNEMİNDE BAŞARILAR

Kayseri Şeker’in 200. Sıraya gerilemesi.

BİST 100 başarısı ve şirket hisselerinin tahtalardan kaldırılması.

AKAY DÖNEMİNDE FABRİKA ARAZİSİ DEVİRLERİ

250 bin metrekare Şeker arazisinin TOKİ’ye devredilmesi. (Yaklaşık değeri 50 milyon dolar)

450 dönüm imarlı villa parselinin bedelsiz devir edilmesi.

2 bin 800 dönüm olan Şeker arazisinin bin 500 dönüme düşürülmesi.

6 bin konut projesinin hayata geçirilememesi.

276 bin metrekare M Lejant arazinin atıl bekletilmesi ve proje geliştirilememesi.

AKAY DÖNEMİNİN İŞLETMECİLİK BAŞARILARI

2025 yılının 881 milyon Türk Lirası zararla kapatılması.

Sentetik Ambalaj Tesisi’nin tek vardiyaya düşmesi ve zarar etmesi.

10 bin kapasiteye sahip İncesu Hayvan Çiftliği’ndeki hayvan sayısının halen bin sayısını geçememesi.

Mükemmel (!) üretim planlaması ile neredeyse her yıl C Kotası şeker üretilmesi. (C Şekeri üretmek Şeker Fabrikaları için zararına satış anlamına geliyor. Çünkü C Kotası yurt dışında satılmak zorunda olan şekerdir. Örneğin A Kotası şeker iç pazarda tonu bin dolardan satılırken, C kotası şeker yurt dışı pazarda 300 dolara satılıyor)

Cumhuriyet tarihinin Alpullu ile birlikte teknolojisi en eski şeker fabrikası olan Turhal’ın fahiş bir fiyatla satın alınması. (Turhal Şeker Fabrikası 17 Nisan 2018 yılında Kayseri Şeker Fabrikası tarafından 550 milyon liraya satın alındı. O günkü kurla yaklaşık 147 milyon dolara denk geliyor. Vade farkıyla yaklaşık 160 milyon dolara satın alındı. Dünyanın en modern ve Türkiye’nin en son kurulan fabrikası olan Boğazlıyan Şeker Fabrikası 150 milyon avroya mal edilmişken, (Dolar bazında 160 milyon dolara denk geliyor, Türkiye’nin 100 yıllık en eski ve dolayısıyla modernize edilmesi ve teknolojik yatırım yapılması gereken Turhal aynı rakama satın alındı)

AKAY DÖNEMİNİN 15 YILLIK BORÇ SERÜVENİ

Faiz ve finansman giderleri hariç 17 milyar 500 milyon Türk Lirası borç. (30 Nisan 2025 itibarıyla döviz karşılığı 437 milyon dolar artı önceki döneme ait tesis, yatırım gibi satılanlar ile 14 yıllık satış hasılatı. 14 yıllık satış hasılatında işletme giderleri ve üretim maliyetleri düşüldükten sonra kalan miktarın baz alınması gerekiyor. Bunun da ne kadar bir rakama denk geldiği tam olarak bilinmiyor. Çünkü Kayseri Şeker Fabrikası bilançosunda hep zarar açıklıyor)

30 Nisan 2010 tarihinde 286 milyon Türk Lirası borcu olan Kayseri Şeker Fabrikası’nın depolarında 330 bin ton şeker bulunuyordu. Bu şekerler o tarihte satıldığında fabrikanın kasasına yaklaşık 500 milyon lira para girmişti. 30 Nisan 2025 tarihli Hüseyin Akay dönemine ait son bilançoda 17,5 milyar Türk Lirası borç olduğu gibi fabrika depolarında da yok denilecek kadar cüzi miktarda şeker bulunuyor.  Özışık dönemini kapsayan 2000-2010 yıllarında ülkeye, şehre ve çiftçiye kazandırılan 190 milyon dolarlık Boğazlıyan Şeker Fabrikası, alınanlar, yapılan yatırımlar ve satış hasılatları ile 2010-2025 yıllarını kapsayan Hüseyin Akay dönemi arasındaki uçurum birçok şeyi özetliyor.

Buraya kadar yazılan tüm gerçeklerden sonra kamu kurumları, devlet görevlileri ve siyasilerin adeta eriyen Kayseri Şeker Fabrikası’nın bu durumuna sessiz kalmalarına da bir anlam verilemiyor.

NOT: 2010 yılında "Kayseri Şeker Fabrikası'nı zarara uğrattıkları gerekçesiyle" yapılan operasyon sonucunda Özışık ve yönetiminde yer alan isimler önce gözaltına alınmış ardından da tutuklanmıştı. Özışık ve ekibi, yapılan yargılamalar sonucu tüm sanıklar yönünden ve tüm suçlamalar kapsamında 4 kez beraat ettiler.